Boutonnière deformiteit, afwijkende stand van de vinger, knoopsgat deformiteit, Boutonniere deformity, buttonhole deformity, finger flexion deformity

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Boutonnière deformiteit is een vingerstandafwijking door een gescheurde strekpees. De centrale slip raakt beschadigd, waardoor het middelste vingergewricht buigt en het eindgewricht overstrekt.
• Ontstaanswijze: Veroorzaakt door trauma (snijwond/ontwrichting), reumatoïde artritis, overbelasting, leeftijdsslijtage, herhaalde kleine verwondingen of genetische aanleg.
• Symptomen: Gebogen middelste vingergewricht, pijn, zwelling, verminderde strekking en kracht, stijfheid, beperkte bewegingsvrijheid en soms kleurverandering van de vinger.
• Diagnose: Gebaseerd op symptomen en vingerstand, eventueel bevestigd met röntgenfoto.
• (Zelf)behandeling en herstel: Inclusief spalken, mogelijk operatie, pijnmanagement, gespecialiseerde (hand)fysiotherapie, ergotherapie en preventieve maatregelen. Leefstijltips en ergonomische aanpassingen kunnen helpen bij herstel.

Beschrijving van de aandoening

Boutonnière deformiteit is een aandoening waarbij een vinger een afwijkende stand heeft door beschadiging van een strekpees. Deze pees bestaat uit één centrale slip en twee zijslippen, die samen de bewegingen en stabiliteit van de vinger regelen. De centrale slip is verantwoordelijk voor het strekken van het middelste vingergewricht, terwijl de zijslippen voornamelijk het topje van de vinger strekken. Bij scheuring van de centrale slip verschuiven de zijslippen naar buiten, waardoor het middelste vingergewricht krom trekt en het eindgewricht overstrekt raakt. Dit resulteert in een standsafwijking die lijkt op een knoopsgat ('Boutonnière' betekent knoopsgat in het Frans). Deze afwijking gaat vaak gepaard met pijn en zwelling van het middelste vingergewricht en beperkt de functionaliteit van de vinger aanzienlijk, aangezien de stand niet actief gecorrigeerd kan worden.

Ontstaanswijze

• Trauma zoals snijverwonding of ontwrichting: De meest voorkomende oorzaak van Boutonnière deformiteit is een direct trauma, zoals een snijverwonding of een ontwrichting van de vinger door een klap of val, wat directe schade aan de pezen of gewrichten kan veroorzaken.
• Reumatoïde artritis: Deze aandoening is een belangrijke risicofactor. De ontstekingen in de gewrichten bij reumatoïde artritis kunnen leiden tot verzwakking van de strekpees, waardoor deze uiteindelijk kan scheuren.
• Langdurige overbelasting: Aanhoudende overbelasting van de vinger kan de kwaliteit van de pezen verminderen, waardoor de kans op scheuren toeneemt, vooral bij activiteiten die veel van de handen vergen.
• Leeftijdsgebonden slijtage: Met het ouder worden kunnen pezen en gewrichten in de vingers verzwakken, waardoor de kans op Boutonnière deformiteit toeneemt.
• Herhaalde kleine verwondingen: Kleine, herhaalde verwondingen of microtrauma's aan de vinger kunnen over tijd cumulatief schade aanrichten en bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening.
• Genetische aanleg: In sommige gevallen kan een genetische predispositie bestaan voor de ontwikkeling van Boutonnière deformiteit, vooral in combinatie met andere risicofactoren zoals Reumatoïde artritis.

Symptomen

• Kenmerkende stand van de vinger: Een duidelijk symptoom is de afwijkende vingerstand, waarbij het middelste vingergewricht gebogen en het eindgewricht overstrekt is. Deze stand wordt meestal enkele dagen na het letsel zichtbaar.
• Pijn ter hoogte van het letsel: Pijn is aanwezig op de plaats van het letsel, vooral bij beweging of druk.
• Zwelling van de vinger: Zwelling in het getroffen gebied komt vaak voor en kan bijdragen aan zowel zichtbare afwijking als ongemak.
• Verminderde vingerstrekking: In de beginfase na het trauma kan het strekken van de vinger nog mogelijk zijn, maar dit vermogen neemt af naarmate de aandoening vordert.
• Functie- en krachtvermindering: De aandoening leidt tot een verminderde functionaliteit en kracht van de vinger, wat de algehele handfunctie beïnvloedt.
• Stijfheid in het getroffen gewricht: Stijfheid kan optreden in het getroffen gewricht, vooral na perioden van rust of inactiviteit.
• Beperkte bewegingsvrijheid: De bewegingsvrijheid van de vinger kan beperkt zijn, wat dagelijkse activiteiten zoals schrijven of het vastpakken van objecten bemoeilijkt.
• Verandering in huidkleur: In sommige gevallen kan er een verandering in huidkleur optreden in het getroffen gebied, als teken van ontsteking of verminderde bloedcirculatie.

Diagnose

De diagnose van Boutonnière deformiteit is voornamelijk gebaseerd op de klachten, symptomen en de stand van de vinger. Hoewel de afwijking vaak duidelijk wordt door het verhaal van de patiënt en de observatie, kan het direct na het trauma nog niet zichtbaar zijn omdat de strekfunctie van de vinger aanvankelijk intact kan blijven. Dit kan leiden tot een initiële misdiagnose. Echter, binnen enkele dagen na het trauma wordt de typische standsafwijking meestal zichtbaar. Voor verdere bevestiging van de diagnose of bij aanhoudende onduidelijkheid, kan beeldvormende diagnostiek zoals een röntgenfoto nuttig zijn. Dit helpt ook om andere aandoeningen, zoals een avulsiefractuur, uit te sluiten. Het is belangrijk om dergelijke onderzoeken altijd in overleg met een huisarts te ondernemen.

Begrijpen van Boutonnière deformiteit en soortgelijke vingerblessures

Boutonnière deformiteit is een unieke vingerblessure die resulteert in een kenmerkende buiging van het middelste vingerkootje, vaak veroorzaakt door een letsel aan de pezen. Deze aandoening kan worden verward met andere vingerblessures zoals mallet finger, klimvinger, en triggerfinger, die hoewel ze in dezelfde handregio voorkomen, verschillen in symptomen en oorzaken:

• Mallet vinger: Dit ontstaat door een letsel aan de strekkerspees van het eindkootje van de vinger, vaak bij sportactiviteiten.
• Klimvinger: Typisch voor klimmers, met pijn aan de voorzijde van één of meer vingers door schade aan de pulleys.
• Triggerfinger: Kenmerkt zich door een haperende of vastzittende beweging in de vinger, meestal door een ontsteking van de buigpees.

Het correct diagnosticeren van Boutonnière deformiteit vereist een zorgvuldige evaluatie van de symptomen om het te onderscheiden van andere vingerblessures. Bij onzekerheid over de diagnose of voor een gerichte behandeling is het aanbevolen om professioneel medisch advies te zoeken. Deze informatie biedt inzicht in Boutonnière deformiteit en hoe deze zich verhoudt tot andere vingerblessures, om je te helpen een beter begrip te krijgen van jouw specifieke aandoening.

(Zelf)behandeling en herstel

• Conservatieve behandeling bij gescheurde centrale slip: Bij een gescheurde centrale slip zonder open wond, wordt de vinger zes weken in een spalk, brace of tape gezet om het middelste vingergewricht gestrekt te houden, terwijl de andere gewrichten beweeglijk blijven. Deze aanpak bevordert de genezing en herstel van de gescheurde pees. Vermijd activiteiten die extra druk op de vinger uitoefenen tot volledig herstel.
• Behandeling bij open wond of avulsiefractuur: In geval van een open wond of avulsiefractuur, of als conservatieve behandeling faalt, wordt een operatie overwogen. De operatie omvat het hechten van de gescheurde pees, het vastzetten van losse botstukjes en het plaatsen van een pin om het middelste vingergewricht te immobiliseren. Deze pin wordt na ongeveer vijf weken verwijderd. Na de operatie kan littekencreme helpen om de soepelheid van de huid rond het operatiegebied te verbeteren.
• Pijnmanagement: Gebruik van pijnstillers zoals paracetamol of ontstekingsremmers kan helpen om de pijn te beheersen. Overleg altijd met een arts voor het gebruik van medicijnen.
• Revalidatie na spalk of operatie: Een effectieve revalidatie na spalkbehandeling of operatie voor Boutonnière deformiteit vereist de begeleiding van een gespecialiseerde (hand)fysiotherapeut. Deze behandeling omvat gerichte oefeningen en therapieën die essentieel zijn voor het herstellen van functionaliteit en kracht in de vinger. Deskundige handtherapeuten bieden waardevolle ondersteuning met aangepaste oefeningen, professioneel advies, en indien nodig, specifieke tape of spalken. Voor zelfstandige revalidatie bieden wij een op maat gemaakt trainingsschema, en voor het vinden van een geschikte specialist verwijzen wij naar onze BehandelaarWijzer op de website.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve trainingen adviseren we:
  • Crosstrainer
  • Roeiapparaat
  • Hand oefenapparaat
  • Hand- en polstrainer set
  • Pols trainer
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Ondersteunende spalk of tape in beginperiode: Het dragen van een ondersteunende  spalk, brace of tape bij belastende activiteiten in de eerste weken na behandeling kan helpen bij het herstel en voorkomen van verdere blessures.
• Ergotherapie: Ergotherapeuten adviseren over en meten hulpmiddelen aan om pijn te verlichten en handfunctie te ondersteunen. Ze bieden ook hulp bij het aanpassen van dagelijkse activiteiten om de belasting van het aangedane gewricht te verminderen.
• Leefstijlverbeteringen: Een gebalanceerd dieet, voldoende rust, stoppen met roken en beperken van alcoholgebruik zijn essentieel voor herstel. Een goede balans tussen activiteit en rust draagt bij aan het algehele welzijn. Meer hierover lees je [hier] of bekijk de beschikbare e-learning.
• Preventie: Het minimaliseren van activiteiten die zware belasting op de hand leggen en het gebruik van ondersteunende hulpmiddelen zoals fitness- of compressiehandschoenen helpen herhaling van Boutonnière deformiteit te voorkomen en verminderen het risico op verdere schade.