Tennisarm, tenniselleboog, epicondylitis lateralis, tennis elbow, lateral epicondylitis

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: Een tennisarm leidt tot pijn aan de buitenkant van de elleboog, veroorzaakt door peesoverbelasting, met name bij het strekken van de hand en pols. Herstel is over het algemeen goed, maar kan tot een jaar duren.
• Ontstaanswijze: De aandoening ontstaat door overbelasting bij activiteiten zoals wringen, knijpen, tillen, en racketsporten, vaak verergerd door repeterend werk, slechte lichaamshouding, verhoogde spierspanning, leeftijd, eerdere blessures, en ergonomische problemen.
• Symptomen: Kenmerkend zijn pijn rond de elleboog, vooral tijdens inspanning, verminderde gripkracht, beperkingen in dagelijkse activiteiten, stijfheid, ongemak, en soms zwelling en ontsteking.
• Diagnose: Vastgesteld op basis van symptomen en klachten, met ondersteunende fysieke tests. Echografie is over het algemeen overbodig.
• (Zelf)behandeling en herstel: Verminderen van belastende activiteiten, pijnmanagement, braces of tape, fysiotherapie, manuele therapie, ergonomische aanpassingen en leefstijlveranderingen. Soms kunnen corticosteroïdeninjecties of chirurgie worden overwogen.

Beschrijving van de aandoening

Epicondylitis lateralis, vaak beschreven in de literatuur als tendinopathie (degeneratie van peesweefsel), presenteert een complex klachtenbeeld dat een combinatie lijkt van een lokaal peesprobleem, verstoring in de pijnperceptie en motorische stoornissen (bewegingsproblemen). Het meest voorkomende symptoom is pijn in het buitenste gedeelte van de elleboog, vaak gerelateerd aan de extensor carpi radialis brevis spier, een handstrekker aan de duimzijde. Deze aandoening wordt verondersteld veroorzaakt te worden door kleine beschadigingen in het peesweefsel van de pols- en vingerextensoren, als gevolg van overbelasting. Het daaruit voortkomende granulatie- (jong, vaatrijk weefsel dat in een herstellende wond voorkomt) en littekenweefsel kan bij herhaalde belasting verder beschadigen en leiden tot verdere degeneratie van het peesweefsel. Onderzoek suggereert dat deze aandoening gepaard gaat met degeneratieve veranderingen, maar zonder de aanwezigheid van ontstekingscellen, waardoor 'epicondylosis' eigenlijk een nauwkeurigere benaming zou zijn. De term 'epicondylitis', vaak gebruikt in literatuur (waar 'itis' ontsteking betekent), dekt dus niet volledig de lading. Deze aandoening komt regelmatig voor, met een geschatte frequentie van 5 tot 8 per 1.000 personen, evenredig verdeeld over mannen en vrouwen, voornamelijk in de leeftijdscategorie van 40 tot 50 jaar. Bouwvakkers lopen in het bijzonder risico, met 2,5 keer meer kans op het ontwikkelen van de aandoening in hun dominante arm.

Beloop

Het natuurlijke beloop van epicondylitis lateralis, ook bekend als tennisarm, is over het algemeen gunstig. Uit onderzoek blijkt dat na een half jaar minstens 80% van de patiënten herstelt en na één jaar loopt dit op tot 90%. Echter, de prognose is minder positief bij patiënten met al lang bestaande klachten of ernstige pijn tijdens het eerste consult, bij degenen waarbij de aandoening zich in de dominante arm bevindt, en bij patiënten die eerder soortgelijke klachten hebben gehad (recidieven). Daarnaast kunnen bijkomende nekklachten en hoge lichamelijke en psychische belasting een negatieve invloed hebben op het herstelproces.

Ontstaanswijze

• Activiteiten en handelingen: Overbelasting van polsextensoren door diverse activiteiten zoals wringen, knijpen, vegen, ramen zemen, veel tillen en racketsporten.
• Repeterende werkzaamheden: Invloed van veelvuldig computerwerk en andere herhaaldelijke bewegingen.
• Elleboog mobiliteit: Beperkte elleboogstrekking vergroot kans op tennisarm door verhoogde peesbelasting.
• Slechte lichaamshouding: Nadelige gevolgen van een stijvere nek- en borstwervelkolom, wat leidt tot verhoogde spiertonus in de nekschoudergordel.
• Verhoogde spierspanning: Impact op de doorbloeding en belasting van de armen, waardoor normale activiteiten snel tot overbelasting leiden.
• Leeftijd en fysieke conditie: Hoger risico op overbelasting bij afname van spierkracht en flexibiliteit met het ouder worden.
• Eerdere blessures: Verhoogd risico op overbelasting bij mensen met een voorgeschiedenis van arm- of polsblessures.
• Ergonomische factoren: Onjuist gebruik van gereedschappen en apparatuur die extra spanning op de polsextensoren veroorzaken.

Symptomen

• Pijn rond de elleboog: Constante of pulserende pijn in de elleboogregio.
• Pijn bij beweging: Toenemende pijn bij bewegingen zoals polsstrekken, knijpen, of intensief armgebruik.
• Verminderde gripkracht: Zwakte bij het vasthouden of grijpen, wat alledaagse taken lastiger maakt.
• Beperkte activiteit: Pijn hindert dagelijkse activiteiten en hobby's.
• Stijfheid en discomfort: Stijf gevoel in en rond de elleboog, vooral na rust of 's ochtends.
• Zwelling en ontsteking: Mogelijke zwelling bij de elleboog, soms met ontstekingsverschijnselen.

Diagnose

De diagnose van een tennisarm wordt hoofdzakelijk gesteld op basis van klachten en symptomen. Een belangrijk teken is pijnprovocatie bij druk op de laterale epicondyl, een botuitsteeksel in de elleboog waar de pezen die de tennisarm veroorzaken aanhechten. Als deze regio geïrriteerd is, duidt dit op een tennisarm. Het ontbreken van pijn bij druk op dit gebied maakt de diagnose tennisarm zeer onwaarschijnlijk. Eenvoudige tests zoals dorsaalflexie (strekken van de pols) en extensie (het strekken) van de vingers kunnen pijn uitlokken, vooral bij het zetten van kracht. Ook activiteiten als knijpen en wringen kunnen de klachten verergeren. De diagnose kan dus goed vastgesteld worden aan de hand van het verhaal van de patiënt en deze aanvullende testen; echografie wordt over het algemeen niet aanbevolen. Als je twijfelt of je last hebt van een tennisarm, kun je onderstaande zelftest doen.

Zelftest tennisarm

Vergelijkbare aandoeningen met overlappende symptomen bij tennisarm

• Extensor carpi ulnaris tendinopathie: Extensor carpi ulnaris tendinopathie veroorzaakt pijn rond de pols, maar kan ook pijn aan de buitenzijde van de elleboog geven, vergelijkbaar met tennisarm.
• Radiaal tunnelsyndroom: Veroorzaakt pijn rondom de buitenzijde van de elleboog, vergelijkbaar met de symptomen van een tennisarm.
• Carpaal tunnelsyndroom: Overlappende symptomen zoals pijn en zwakte in de arm en een verminderde grijpkracht.
• Peesontstekingen en zenuwcompressiesyndromen: Aandoeningen zoals distaal bicepstendinitis, thoracic outlet syndrome (TOS) en nekhernia vertonen vergelijkbare symptomen als een tennisarm, waaronder pijn en verminderde armfunctie.
• Golfarm: Veroorzaakt pijn aan de binnenkant van de elleboog en vertoont een vergelijkbaar klachtenbeeld met de tennisarm, hoewel gelokaliseerd aan de andere zijde van de elleboog.

(Zelf)behandeling en herstel

• Beleid bij tennisarm: Verminder belastende activiteiten en blijf binnen je pijngrenzen actief. Voeg pauzes en ergonomische aanpassingen toe, vooral bij repetitieve taken. Overweeg diepe dwarse frictietherapie bij langdurige klachten. Het gebruik van een brace kan vooral in het begin nuttig zijn. Deze aanpak bevordert een balans tussen rust en beweging, aangepast aan de duur en ernst van je klachten. Lees hieronder verder;
• Pijnmanagement: Als pijn op de voorgrond staat, overweeg dan het gebruik van pijnstillers of bespreek met je huisarts de mogelijkheden voor pijnmedicatie.
• Brace of tape ter ondersteuning: Het gebruik van een brace of tape kan verlichting bieden bij een tennisarm door de arm te ontlasten en te voorkomen dat je deze overbelast. Het biedt extra steun tijdens activiteiten, zelfs als je last hebt van klachten, en kan ook preventief werken bij zware inspanningen om het ontstaan van een tennisarm te vermijden. Voor instructies over hoe je zelf tape aanlegt, bekijk onze stap-voor-stap zelftape-instructievideo onderaan deze pagina.
• Fysiotherapie en manuele therapie: Een professionele beoordeling van de oorzaken van tennisarmklachten is belangrijk, variërend van advies tot het gebruik van ondersteunende tape of braces zoals hierboven beschreven. Behandeling kan nodig zijn voor stijfheid in de elleboog, nek- en borstwervelkolom, of verhoogde spierspanning die overbelasting veroorzaakt. Therapieën zoals dry needling of shockwavetherapie kunnen helpen. Vind via onze BehandelaarWijzer een geschikte fysiotherapeut of start met een op maat gemaakt oefenprogramma voor rek- en excentrische krachttraining, essentieel voor herstel en versterking bij een tennisarm.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve thuisworkouts bevelen we aan:
  • Crosstrainer
  • Roeiapparaat
  • Knijpkracht training
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Diepe dwarse frictie therapie voor tennisarm: Deze therapie is effectief voor directe pijnverlichting en verbetering van gripkracht. Het principe is het veroorzaken van lichte weefselschade om het herstel te stimuleren. Ondanks beperkt wetenschappelijk bewijs, wordt deze methode vaak praktisch toegepast. Belangrijk is om goed geïnformeerd te zijn over de intensiteit en doelen van de behandeling. 
• Corticosteroïden injectie: Hoewel deze behandeling op korte termijn verlichting kan bieden, is het vaak niet de eerste keuze vanwege teleurstellende lange termijn resultaten. Bespreek dit met een medisch specialist om te bepalen of dit een geschikte optie is voor jouw specifieke situatie.
• Acupunctuur: Dit is een alternatieve behandelwijze waarbij fijne naalden op specifieke punten in het lichaam worden geplaatst. Deze techniek kan effectief zijn bij het verminderen van pijn en het verbeteren van de bloedstroom, wat bijdraagt aan verlichting van de symptomen van een tennisarm. Patiënten ervaren vaak een significante vermindering van ongemak en een verbetering in armfunctie door deze behandeling.
• Chirurgische overwegingen: Bij aanhoudende en ernstige tennisarmklachten, waarbij fysiotherapie, medicatie, specifieke oefeningen en injecties geen verlichting bieden, kan een operatie als laatste redmiddel worden overwogen. Deze ingreep, gericht op het verwijderen van beschadigd weefsel of het herstellen van de pezen, is bedoeld voor chronische gevallen die significante beperkingen veroorzaken. Hoewel chirurgie mogelijk verlichting kan bieden, draagt het risico's en garandeert het niet altijd een volledig herstel. Daarom is het essentieel om de optie van een operatie zorgvuldig te overwegen en te bespreken met een gespecialiseerde arts.
• Leefstijlveranderingen: Verbeteren van leefstijl, zoals werk-, slaap- en sportgewoonten, is belangrijk. Streef naar een gezond gewicht, eet gezond en beweeg voldoende. Stress kan spierspanning veroorzaken en het herstel belemmeren. Overweeg bij stress, stressverlagende technieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen. Dit vermindert het risico op diverse gezondheidsproblemen en bevordert de algehele gezondheid. Meer hierover lees je [hier] of bekijk de beschikbare e-learning.