Ziekte van Kienböck, Lunatomalacie, avasculaire necrose van het os lunatum, Kienböck's disease, lunate malacia, avascular necrosis of the lunate

Samenvatting

• Klachtenbeschrijving: De ziekte van kienböck is een aandoening waarbij het maanvormige botje in de pols, het os lunatum, beschadigd raakt door slechte bloedtoevoer. dit leidt tot afsterven van het bot en uiteindelijk tot artrose (gewrichtsslijtage) van omliggende gewrichten.
• Ontstaanswijze: Risicofactoren zijn onvoldoende bloedtoevoer, zware belasting, trauma’s, ulna minus syndroom, medische aandoeningen, genetische factoren en komt vooral voor bij mannen van 20-40 jaar.
• Symptomen: De belangrijkste symptomen zijn pijn in de pols, bewegingsbeperking, drukpijn op het os lunatum, pijn bij strekken van de middelvinger, zwelling in latere stadia, en verminderde knijpkracht.
• Diagnose: Wordt gesteld op basis van klachten, symptomen, functieonderzoek van de pols, en beeldvormende diagnostiek zoals röntgenfoto's of mri.
• (Zelf)behandeling en herstel: Behandelopties omvatten niet-operatieve maatregelen zoals spalktherapie en fysiotherapie, en operatieve ingrepen zoals bottransplantaat, inkorten van de radius, carpectomie, polsartrodese, en polsprothese. postoperatieve zorg, eigen revalidatie, leefstijlaanpassingen en ergonomische hulpmiddelen zijn essentieel voor een goed herstel.

Beschrijving van de aandoening

Bij de ziekte van Kienböck, ook bekend als Lunatomalacie, wordt het os lunatum, een van de acht handwortelbeentjes in de pols, aangetast. Het probleem ontstaat door een verstoorde bloedvoorziening naar dit botje, wat leidt tot verzachting, inzakking en uiteindelijk afsterven van het bot (avasculaire necrose). Dit proces resulteert in artrose van de aangrenzende gewrichten, wat pijn en verminderde handfunctie veroorzaakt. Deze aandoening komt vooral voor bij mannen tussen de 20 en 40 jaar en is vernoemd naar de radioloog die het voor het eerst beschreef.

Uitleg afbeelding: Radius = spaakbeen, ulna = ellepijp, os lunatum of ook wel maanvormig handwortelbeentje genoemd, is één van de acht handwortelbeentjes in de pols.

Ontstaanswijze

• Onvoldoende bloedvoorziening: De hoofdoorzaak is een verminderde bloedtoevoer naar het os lunatum, vaak door een slechte aanleg van bloedvaten tijdens de groei.
• Langdurige zware belasting en trauma's: Langdurig zwaar belasten van de pols, evenals voorgeschiedenis van trauma's zoals een val op een uitgestrekte hand, verhogen het risico op deze aandoening.
• Ulna minus syndroom: Mensen met een relatief kortere ulna (ellepijp) ervaren meer krachten op het os lunatum, wat bijdraagt aan de ontwikkeling van de ziekte van Kienböck.
• Medische aandoeningen: Aandoeningen zoals jicht en langdurig gebruik van ontstekingsremmers kunnen ook de kans op het ontstaan van deze ziekte vergroten.
• Genetische Factoren: Genetische predisposities kunnen een rol spelen in de ontwikkeling van de ziekte.
• Leeftijd en Geslacht: Vaker voorkomend bij mannen tussen de 20 en 40 jaar, wat wijst op mogelijke hormonale of ontwikkelingsgerelateerde factoren.

Bij de ziekte van Kienböck kan het ziekteverloop in vier fases worden ingedeeld

1. Beginfase: De patiënt ervaart lichte klachten, maar afwijkingen zijn nog niet zichtbaar op een röntgenfoto.
2. Verhoogde dichtheid: Er is een toegenomen dichtheid van het os lunatum zichtbaar op röntgenfoto's.
3. Inzakken van het ss lunatum: Het os lunatum begint in te zakken, wat kan leiden tot een veranderde positie van de andere handwortelbeentjes.
4. Artrose: Er ontstaat artrose in het os lunatum, wat leidt tot slijtage van het bot.

Symptomen

• Pijn en bewegingsbeperking van de pols.
• Pijn bij directe druk op het os lunatum.
• Vaak herkenbare pijn bij het strekken van de middelvinger.
• In sommige gevallen (meestal bij fase 3 en 4) is er sprake van zwelling van de pols.
• Verminderde knijpkracht.
• Functieverlies en toename van klachten bij activiteiten waarbij pols en hand actief zijn.

​Diagnose

De diagnose van de ziekte van Kienböck wordt voornamelijk gesteld op basis van klachten en symptomen. Als eerste stap wordt een functieonderzoek van de pols uitgevoerd, waarbij gekeken wordt naar de bewegingsvrijheid en handfunctie. Drukpijn bij het drukken op het os lunatum kan een sterke aanwijzing zijn voor deze aandoening. Als er na dit initiële onderzoek nog onduidelijkheden zijn, kan beeldvormende diagnostiek zoals een röntgenfoto uitkomst bieden. Deze kan afwijkingen aan het os lunatum inzichtelijk maken. In een beginstadium van de klachten is er echter vaak nog niets zichtbaar op een röntgenfoto. In zo'n geval wordt er doorgaans gekozen voor een MRI-scan, die meer gedetailleerde informatie kan geven. Het is belangrijk om deze stappen en eventuele vervolgonderzoeken te bespreken met je huisarts voor een accurate diagnose.

(Zelf)behandeling en herstel

• Vroegtijdige niet-operatieve aanpak bij Kienböck's ziekte: Begin met de effectieve immobilisatie van de pols door een brace, spalk of gips, om de druk op het aangetaste bot te verminderen en het herstel te bevorderen. Bij aanhoudende pijn, gebruik pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen voor symptoomverlichting. Verdere uitleg over het behandelingsbeleid en de beschikbare opties volgt, gericht op het ondersteunen van het genezingsproces en het behouden van de polsfunctie.
• Operatieve interventies:
  • Bottransplantaat: Een transplantaat uit de radius kan helpen de bloedvoorziening naar het os lunatum te herstellen, vooral in gevallen waar de bloedtoevoer een probleem is.
  • Inkorten van de radius: Dit is nuttig als de ulna relatief korter is, wat de balans in de pols herstelt en de druk op het os lunatum vermindert.
• Geavanceerde behandelingen bij ernstige gevallen:
  • Proximale rij carpectomie: Het verwijderen van de eerste rij handwortelbeentjes kan helpen bij ernstige schade, om pijn te verminderen en functionaliteit te verbeteren.
  • Polsartrodese: Het vastzetten van de pols met een metalen plaat biedt stabiliteit in gevallen waarbij conservatieve behandelingen falen.
  • Totale polsprothese: Bij extreme schade kan een kunstgewricht noodzakelijk zijn om de functionaliteit te behouden of herstellen.
• (Hand)ysiotherapie: Bij de ziekte van Kienböck is fysiotherapie cruciaal voor je herstel, of je nu conservatief behandeld wordt of een operatie hebt gehad. Aanvankelijk immobiliseren we je pols voor een goede start van het herstel. Vervolgens beginnen we met handtherapie om de belasting geleidelijk te verhogen. Dit verbetert je beweeglijkheid en vermindert pijn. Onder begeleiding van een handtherapeut doe je gerichte oefeningen die je pols sterker en functioneler maken. Als je zelfstandig op wil starten bieden we een persoonlijk trainingsprogramma op maat aan en via onze BehandelaarWijzer kun je een geschikte zorgprofessional in je omgeving vinden.
• Optimaliseer je thuisworkout: Voor effectieve trainingen adviseren we:
  • Crosstrainer
  • Roeiapparaat
  • Hand- en polstrainer set
  • Pols trainer
  • Oefenmat
  • Oefenbal 
  • Weerstandsbanden
  • Halterbank
  • Verstelbare dumbbellset
• Huidverzorgingsproducten: Het gebruik van littekencreme kan helpen om de huid van de handen soepel te houden, vooral na chirurgische ingrepen.
• Ergotherapie: Ergotherapie kan bijdragen aan het herstelproces van Kienböck door het adviseren van pijnverlichtende hulpmiddelen. Overleg met je arts over een verwijzing naar een ergotherapeut.
• Leefstijlveranderingen: Het aanpassen van je levensstijl is belangrijk voor algehele gezondheid en herstel. Dit omvat het verbeteren van werk-, slaap- en sportgewoonten, streven naar een gezond gewicht, gezond eten en voldoende beweging. Stress kan spierspanning veroorzaken die herstel in de weg staat, dus overweeg stressverlagende technieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen. Meer hierover lees je [hier] of bekijk de beschikbare e-learning.
• Preventie: Om verdere problemen te voorkomen, is het belangrijk om overbelasting te vermijden, vooral activiteiten die de aangedane hand of pols belasten. Gebruik indien nodig ondersteunende hulpmiddelen zoals fitness- of compressiehandschoenen bij activiteiten die extra belasting kunnen veroorzaken.